Họ Bùi Hà Tĩnh nối gót tiền nhân, làm rạng danh non sông đất nước

Lịch sử 4000 dựng nước và giữ nước của dân tộc, từ thuở bình minh khai sơn phá thạch, đấu tranh với thú dữ, lập làng lập ấp cho đến thời kỳ hiện đại đấu tranh với giặc ngoại xâm, với thiên tai bão lũ để bảo tồn giống nòi và giang sơn bờ cõi, xây dựng đất nước đều ghi dấu mồ hôi, công sức, trí tuệ và xương máu của hàng trăm họ tộc Việt Nam. Trong muôn dân của trăm họ con Lạc cháu Rồng, nổi lên có con con cháu họ Bùi Việt Nam và họ Bùi Hà Tĩnh.


Hà Tĩnh là vùng đất cổ Việt Thường, địa hình có núi, có sông, có đồng bằng và vùng duyên hải, rất thuận lợi cho sự quần cư của các dòng họ. Đây cũng là vùng đất gần với  di chỉ người Việt tiền sử như núi Đọ, núi Nưa (Thanh Hóa) và có các di chỉ núi Dầu (Đức Lạc-Đức Thọ) Bãi Cọi, Phôi Phối (Nghi Xuân) Cồn Sò (Thạch Lạc-Thạch Hà) nên việc có các dòng họ về đây sinh sống, khai thiên lập địa từ rất sớm là điều dễ hiểu. Theo Nhà sử học Bùi Thiết (*), Hà Tĩnh là một trong những đơn vị hành chính cấp tỉnh-thành phố, có sự phân bố lâu đời và rộng khắp các huyện thị bàn của cư dân họ Bùi. Họ Bùi là hậu duệ của cộng đồng cư dân Việt cổ từ hơn 2.000 năm trước, lại  có thể được xác định, đó  là họ Bùi ở làng Việt cổ Quyết Viết (nay thuộc thị trấn Đức thọ, xã Đức Yên và Tùng Ảnh, huyện Đức Thọ). Theo Gia phả thì Thỉ tổ của dòng họ là Bùi Lạo (tên húy gọi là Ông tổ Hư Vô), truyền đến hơn 20 đời sau xuất hiện hai anh em là Buì  Khản và Bùi Sinh, cả hai người đều làm đến Thượng thư (bộ Hộ và bộ Binh) (?). Dòng họ có đến hơn 10 Tiến sĩ Nho học. Cho đến nay, vì nhiều lý do mà khá nhiều chi họ Bùi trên đất Hà Tĩnh không còn gia phả, chưa xác định được nguồn gốc cũng như thời gian sinh sống ở đây từ bao giờ?

Cũng theo tư liệu của nhà Sử học Bùi Thiết, vào thế kỷ XIII, có một viên quan họ Bùi được vua Trần trọng dụng. Con của Bùi Mạnh là Bùi Mộc Đạc (cũng có thể là Bùi Mộc Lạc), làm quan trải ba triều vua nhà Trần, làm đến Trung thư Thị lang Thẩm hình viện. Vua Trần Anh Tông (1293-1314)  nể phục Bùi Mộc Đạc, sai vẽ tượng (chân dung) cất ở kho sách, ý muốn dùng làm chức to, song chưa kịp ban phong cho thì nhà vua đã qua đời. Ông mất năm  1326. Theo phả hệ của Bùi Mạnh, thì Bùi Mộc Đạc sinh hạ hai người con trai là: Bùi Mộc Đống và Bùi Mộc Đức. Bùi Mộc Đức (chưa rõ năm sinh và hành trạng) sinh sống ở Thái Bình một thời gian, về sau chuyển sang sinh sống tại huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Không rõ Bùi Mộc Đức sinh hạ được bao nhiêu người con, nhưng có một người làm quan vào cuối thế kỷ XIV, đến chức Chuyển vận sứ, có dịp vào Nghệ An và lấy vợ tại Kẻ Cài, nay là xã Thanh Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Ông sinh hạ chưa rõ là mấy người con, trong đó có con trưởng  là Bùi Cầm Hổ. Bùi Cầm Hổ ở lại Nghệ An và lập nghiệp tại Kẻ Treo (nay là phường Đậu Liêu, thị xã Hồng Lĩnh, tỉnh Hà Tĩnh). Bùi Cầm Hổ (1390-1483) là con trai thứ của quan Chuyển Vận sứ họ Bùi, lập nghiệp tại Kẻ Treo. Ông sinh hạ khá nhiều người con trai, có thể là 8 người, vì thế hiện nay tại Hà Tĩnh có nhiều chi họ Bùi nhận là hậu duệ của Bùi Cầm Hổ.
          
Dẫu có phải là hậu duệ của Bùi Cầm Hổ hay không thì hàng ngàn năm nay, trên dải đất Hà Tĩnh lắm nắng nhiều mưa, kiên trung anh dũng và thấm đẫm tình người, con cháu họ Bùi các dòng họ đã tiếp nối truyền thống cha ông, làm rạng danh non sông đất nước. Như bao thế hệ họ Bùi Việt Nam, họ Bùi Hà Tĩnh là dòng họ nổi tiếng thông minh, hiếu học, năng động sáng tạo, một lòng trung quân ái quốc, nhân nghĩa thủy chung, đặc biệt là ngay thẳng kiên cường và thấm đẫm nhân văn. Người họ Bùi còn nổi tiếng trong lịch sử là những người giúp vua trị nước cứu đời như Đô đài Ngự sử Bùi Cầm Hổ, Quận công Thượng tướng Bùi Quang Giao, Tướng quân Bùi Cảnh Khánh, Đô úy Ngự tiền Bùi Quang Sở, Đô úy Bùi Hoạch…Họ Bùi ở Hà Tĩnh còn có những nhà văn hóa lớn như nhà thơ Bùi Dương Lịch, Phó bảng Bùi Thố… Thời kỳ hiện đại, con cháu họ Bùi Hà Tĩnh có mặt khắp mọi miền Tổ quốc, đóng góp xương máu, mồ hôi, trí tuệ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Có thể nói, trên lĩnh vực nào cũng có những con cháu họ Bùi Hà Tĩnh xuất sắc, từ chính trị, an ninh-quốc phòng đến kinh tế, văn hóa giáo dục, hoạt động xã hội. Tiêu biểu là cố nhà thơ Xuân Hoài (Bùi Xuân Huyến), Nhà giáo Nhân dân Bùi Thân, GS Tiến sĩ Bùi Minh Phong-Giảng viên Trường Đại học Eotvos Lorand-Hung- ga- ri, Doanh nhân Bùi Văn Liệu, “nhà chế tạo trực thăng” Bùi Hiển, ca sĩ Bùi Lê Mận v.v
             
Hiện nay, toàn tỉnh có 130 chi các dòng họ Bùi ở 13 huyện thị thành với 15.000 con cháu nhân khẩu họ Bùi, phân bố khắp các vùng miền, từ miền núi Hương Sơn, Hương Khê, Vũ Quang tới các vùng đồng bằng và đồng bằng ven biển Đức Thọ, Can Lộc, Cẩm Xuyên, Thạch Hà, Lộc Hà, Kỳ Anh, Nghi Xuân, các đô thị Thị xã Hồng Lĩnh, TX Kỳ Anh, TP Hà Tĩnh. Hòa vào công cuộc đổi mới trên dải đất núi Hồng sông La, con cháu họ Bùi ngày nay đã tích cực học tập, công tác, lao động sản xuất, làm giàu đẹp thêm quê hương, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Trong phong trào xây dựng nông thôn mới, nhiều gia đình, dòng họ đã tích cực chuyển đổi cây trồng, mùa vụ, tăng năng suất lao động, làm vườn mẫu, góp công sức tiền của làm đường, làm hội quán. Tiêu biểu là cựu chiến binh Bùi Xuân Đại (Đức Đồng- Đức Thọ) đã bỏ 300 triệu đồng để làm cầu cho dân đi, góp phần thay đổi diện mạo của làng quê. Phát huy truyền thống hiếu học của quê hương và dòng họ, em Bùi Đức Tuấn Dũng- học sinh trường THPT Chuyên Hà Tĩnh, một học sinh lớp 10 sống ở TP Hà Tĩnh đã nỗ lực không mệt mỏi và giành giải Ba học sinh giỏi quốc gia môn Tin học. Em cũng là học sinh lớp 10 đầu tiên ở Hà Tĩnh giành giải HSG quốc gia lớp 12. Nhiều doanh nhân họ Bùi cũng đã nhanh nhạy đón bắt cơ hội, vững vàng trên thương trường như doanh nhân Bùi Hoài Nam-Giám đốc công ty TMTH Đức Hiếu, Bùi Giang Nam, Giám đốc Công ty CP Đầu tư phát triển Tài Tâm, nữ doanh nhân Bùi Lam Giang-Giám đốc công ty Bảo Việt Nhân Thọ Hà Tĩnh, Bùi Quốc Trọng-Công ty cổ phần Gạch men Việt Á, Bùi Văn Phát-Công ty CP Môi trường đô thị Hồng Lĩnh v.v...Trên chính trường, nữ Đại biểu Quốc Hội Bùi Quỳnh Thơ đã làm tốt cầu nối giữa Quốc hội với các cử tri Hà Tĩnh. Nhiều người con họ Bùi là Chủ tịch, Phó Chủ tịch huyện, Giám đốc, Phó Giám đốc các sở ban ngành cấp tỉnh đã và đang làm tốt trọng trách của mình như Bùi Bổn, Bùi Đức Hạnh, Bùi Quốc Tài, Bùi Tùng Phong, Bùi Huy Tam, Bùi Quang Hoàn, Bùi Xuân Thập, Bùi Thị Nga,  Bùi Đình Quang, Bùi Nhân Sâm, Bùi Đắc Thế, Bùi Đức Đại, Bùi Huy Cường, Bùi Việt Hùng, Bùi Thị Minh Huệ .v.v
           
Có thể nói, dù làm việc ở đâu, với cương vị nào, dù là trai hay gái, dù già hay trẻ, con cháu họ Bùi Hà Tĩnh hôm nay đã nốt gót tiền nhân, làm đẹp thêm truyền thống của quê hương, dòng họ, chấp hành nghiêm chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, tích cực đóng góp sức mình cho xã hội. Các chi nhánh, các tổ chức của họ Bùi ở Hà Tĩnh đều tuân thủ các quy định của Đảng và Nhà nước, với mục tiêu cao nhất là phát huy tối đa nguồn lực của con em họ Bùi để xây dựng quê hương đất nước, hướng về tiên tổ,vun đắp nguồn cội, hướng tới tương lai. Mong rằng, con cháu họ Bùi hãy kê stiếp truyền thống tốt đẹp của cha ông, không ngừng học tập, lao động, công tác, đóng góp nhiều hơn nữa sức lực và trí tuệ xây dựng đất nước mạnh giàu, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.


Đại hội đại biểu Cộng đồng họ Bùi Hà Tĩnh lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2017 - 2022
                            
Bùi  Bổn
Chủ tịch Ban Chấp hành Cộng đồng họ Bùi Hà Tĩnh