HỌ BÙI THẠCH KHÊ - TIẾP NỐI NGUỒN MẠCH VĂN HÓA

Nằm phía Đông Bắc Tỉnh lỵ Hà Tĩnh và phía Đông Nam huyện lỵ Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh có một vùng đất trước Cách mạng Tháng Tám gọi là xã Phong Phú nay gọi là xã Thạch Khê. Miền quê đầy nắng gió, đất cát bạc khô cằn nhưng đã nuôi dưỡng nên nhiều dòng họ hiếu học và khoa bảng với nhiều danh nhân hiền tài rạng danh cho quê hương. Tiêu biểu là dòng họ Bùi.


Gia phả họ Bùi ghi lại: Được hình thành cách đây gần 500 năm, họ Bùi Thạch Khê  có gốc tích từ miền Đông Bắc đất nước (Hải Dương). Ông tổ họ Bùi đầu tiên là Bùi Công Chính và từ đó đến nay, dòng họ đã trải qua 16 đời. 16 đời trải dài theo sự thăng trầm biến đổi của đất nước và thời cuộc, dòng họ Bùi Thạch Khê đã đoàn kết bên nhau, cùng với các họ tộc khác đấu tranh với thiên tai và giặc giã, vượt qua bao gian lao khó nhọc để nuôi dưỡng các thế hệ cháu con, vun đắp nguồn cội, bảo vệ giang sơn, dựng xây đất nước mạnh giàu. Người họ Bùi Thạch Khê cũng như họ Bùi Việt Nam có truyền thống cần cù và chất phác, hiếu học và trọng danh, ngay thẳng và thủy chung.

Họ Bùi Thạch Khê trong lịch sử là dòng họ trí thức khoa bảng. Qua nhiều triều đại, đã từng có nhiều người con của họ giữ chức tước quan trọng trong xã hội. Nếu nói về những bậc trí thức của họ Bùi trong lịch sử, trước hết phải kể đến 2 cha con Phó Bảng Bùi Thố và Bùi Đồng. Bùi Thố sinh ra và lớn lên  vào nửa đầu thế kỷ XIX, là cử nhân khoa Mậu Thân (1848), đỗ Phó Bảng khoa thi Kỷ Dậu niên hiệu Tự Đức (1849). Sau khi đỗ Phó Bảng, ông được cử làm Án sát tỉnh Quảng Ngãi (Tỉnh phó phụ trách việc hình), Thị giảng học sĩ lĩnh Đốc học Hải Dương (quan Học cấp tỉnh). Từ năm 1885-1886, ông tham gia tổ chức nghĩa binh chống Pháp, là phụ thân của Bùi Long (Đốc Long), Bùi Đồng (Ấm Hiển). Bùi Đồng  tham gia cuộc khởi nghĩa Cần Vương chống Pháp. Khi phong trào tan rã, ông bị Pháp bắt một thời gian. Ông để lại cho đời sau 2 bài thơ Nôm nổi tiếng là Khinh nhà giàu và Nhắn người trung nghĩa. (Theo Từ điển Hà Tĩnh của Bùi Thiết).
      
Tiếp nối truyền thống hiếu học và khoa bảng của cha ông, các thế hệ con cháu họ Bùi Thạch Khê từ thế kỷ XX đến thế kỷ XXI đều chăm lo học hành, giữ khí tiết thanh cao, sống cuộc đời đạm bạc song chất chứa tình yêu con người, tình yêu cuộc sống, đam mê văn chương nghệ thuật. Gia phả họ Bùi Thạch Khê ghi lại nhiều người từng đỗ đầu xứ, đỗ bằng Duyp-lôm của Pháp, làm đốc học, giáo viên Tiểu học, Trung học, cán bộ quản lý Giáo dục như Bùi Bá Kiêm, Bùi Xuân Từ,  Bùi Châu, Bùi Bưởi, Bùi Nhân Đào… Nhiều người làm thầy thuốc như cha con ông Bùi Trí Cu, Bùi Ích Hệ (thế kỷ XIX) Bùi Thái, Bùi Tử Liên, Bùi Điu, Bùi Kim Trân, Bùi Kim Anh (Thế kỷ XX) ….Nhiều người là cán bộ Tiền khởi nghĩa như Bùi Tử Huy (1897-1945), nhiều người là đảng viên Đảng cộng sản Việt Nam, làm đến cán bộ cấp huyện, cấp tỉnh như Bùi Tử Diệm (nguyên Phó ban Tổ chức Huyện ủy Thạch Hà)  Bùi Xuân Mai (cán bộ Phòng Thủy lợi huyện), Bùi Xuân Thập (Nguyên Bí thư Huyện ủy Thạch Hà), Bùi Công Minh, Bùi Thị Nga (Nguyên Phó chủ tịch UBND huyện Thạch Hà) v.v Nhiều người từng là cán bộ xã Thạch Khê qua các thời kỳ.
 
Họ Bùi Thạch Khê  là dòng họ ở Hà Tĩnh có nhiều đóng góp cho ngành Văn hóa Thể thao Du lịch (VHTTDL). Tiêu biểu là ông Bùi Tử Liêm, nguyên Vụ trưởng Vụ thể thao thành tích cao, Trưởng ban Tổ chức Olippic VN những năm 70. Ông Bùi Đức Hậu là diễn viên xuất sắc của Đoàn văn công nhân dân Hà Tĩnh (hy sinh 1967). Ông Bùi Xuân Thập- Giám đốc Sở VHTTDL Hà Tĩnh. Nhiều người trong dòng họ đam mê sáng tạo văn chương, là hội viên Hội VHNT các tỉnh thành như Bùi Tử Diệm, Bùi Thị Xuân, Bùi Thị Minh Huệ…Hiện dòng họ có nhiều trí thức tốt nghiệp các trường Đại học hàng đầu, đang công tác ở nhiều cương vị khác nhau tại tỉnh nhà và trong cả nước.
   
Nhiều con em họ Bùi Thạch Khê đã có những đóng góp to lớn cho công cuộc đánh đuổi giặc ngoại xâm, mang lại hòa bình cho đất nước, góp phần tô thắm trang sử vàng của dân tộc, trong đó có những người đã anh dũng hy sinh như liệt sỹ Bùi Đức Lý, Bùi Đức Hậu…Nhiều người là chỉ huy cấp Tiểu đoàn như Thiếu tá-Tiểu đoàn trưởng Bùi Chí Tuế; Thiếu tá Bùi Tử Diến, một trong những chỉ huy của Đoàn tàu không số; Đại tá Bùi Xuân Thông…
 
Đặc biệt, thời kỳ đổi mới đất nước, để đóng góp sức lực và trí tuệ cho xã hội, nhiều con em họ Bùi đã nổ lực vượt qua thử thách, vững vàng chèo lái con thuyền của mình vươn ra biển lớn, trở thành những doanh nhân tên tuổi khắp đất nước như Bùi Văn Liệu (Giám đốc Công ty CP XD-TM Hào Hiệp, Phó chủ tịch Hội doanh nhân Nghệ Tĩnh tại TP Hồ Chí Minh), Bùi Lộc-Giám đốc Công ty Môi trường đô thị Thành phố Vinh-Nghệ An…
 
Chim có bầy có tổ, cây có gốc rễ, sông có ngọn nguồn. Những người con họ Bùi dù ở đâu, làm gì cũng luôn hướng về quê cha đất tổ. Ngày rằm tháng Giêng, rằm tháng Bảy, ngày lễ tết, khi gia tộc có chuyện vui buồn, con em khắp mọi miền đều hành hương, tề tựu ở nhà thờ và họ mạc, hoặc có nhiều nghĩa cử hướng về nguồn cội. Họ ý thức sâu sắc mỗi việc mình làm hôm nay là vun đắp nguồn cội, xây dựng nền móng vững chắc cho con cháu mai sau.
                                                    
Bùi Minh Huệ